Mačkov kamen, Krupanj (Planina Jagodnja)
Na vrhu planine Jagodnje, koja je ime dobila po šumskim jagodama kojima obiluje, nalazi se čuveni Mačkov kamen, poprište strašne bitke, iz Prvog svetskog rata, tačnije iz 1914. godine. Na najvišoj tački, na nadmorskoj visini od 924 metara, podignuta je spomen-kosturnica junacima palih u tom boju. Izgradnja spomen-kosturnice počela je 1928. godine, a četiri godine kasnije je osvećena od strane tadašnjeg patrijarha srpskog gospodina Varnave. Takođe, 2013. i 2014. godine rađeni su i obimni konzervatorski radovi na samoj spomen-kosturnici, kao i na spomen-česmi.
Bitka na Mačkovom kamenu odigrala se u periodu od 19. do 22. septembra 1914. godine, posle Cerske bitke (16.-20. avgust 1914. godine), a pre Kolubarske bitke (16.novembar -12.decembar 1914. godine) i prema oceni mnogih istoričara, ovo je jedna od najkrvavijih i najtežih bitaka tokom čitavog Prvog svetskog rata. Završena je zvanično austrougarskom (pirovom) pobedom, ali je i iznedrila jednog od najvećih srpskih heroja Velikog rata.
Pretpostavljamo da mnogi od Vas nisu čuli za ime potpukovnika Dušana Purića (1873 – 1914), heroja sa Mačkovog kamena, ali kada pročitate naredne redove ovog teskta sigurni smo da ćete ga dobro upamtiti, jer takav heroj to i zaslužuje. Naime, početkom dejstava neprijatelja, potpukovnik Purić je bio raspoređen na šarganskim položajima gde je komandovao Četvrtim pukom ''Stevan Nemanja'' koji je bio u sastavu Užičke vojske i sprečavao nadiranje neprijatelja od Višegrada prema Mokroj gori i Kremni.
Kada je počela bitka na Mačkovom kamenu, dobio je naređenje Vrhovne komande da se priključi ovoj borbi, napadne neprijatelja i tako pokuša da spreči njegovo dublje prodiranje u Srbiju. Na Mačkov kamen stigao je u najtežim trenucima i odmah se mogao uveriti u žestinu borbi na ovom bojnom polju, ali i u odlučnost i hrabrost srpske vojske. Iako se srpska vojska našla u nepovoljnom položaju, nije oklevao i tog 22. septembra 1914. godine izdao je oficirima 4. puka istorijsku zapovest: “Vojnici, mi smo ovde došli da ginemo za otadžbinu. Komandiri ispred svojih vodova i četa, komandanti ispred svojih bataljona, a ja ću ispred svih. Za mnom! U juriš! Za slobodu i otadžbinu“!
Nažalost, ovaj hrabri komandant je poginuo među prvima tog 22. septembra 1914. godine. Njegova smrt veoma je potresla srpske borce, te su oni bez oklevanja narednih nekoliko dana sa sobom svuda nosili u sanduku njegovo telo, odbijajući da ga ostave u bespućima Mačkovog kamena. Tek četvrtog dana stigla je naredba komandanta Prve armije, generala Petra Bojovića, da se telo ne nosi po bojištima, te je potpukovnik Dušan Purić sahranjen u porti valjevske crkve. Posthumno je komandant Dušan Purić unapređen u čin pukovnika.
Inače, u borbama na Mačkovom kamenu poginulo čak 115 srpskih oficira, a ranjeno njih 176, među kojima i princ Đorđe Karađorđević. Takođe, učesnik ove bitke bila je i poznata srpska slikarka i bolničarka Nadežda Petrović, koja je na Mačkov kamen stigla nakon četvorodnevnog marša, sa položaja u Sremu. Sve vreme borbi, bila je u bolnici, neposredno uz ratište.
U skoro dvonedeljnim borbama oko Mačkovog kamena, i jedna i druga vojska imala je po otprilike 15.000 duša izbačenih iz stroja (poginulih ili ranjenih), a samo u jednom danu - 22.septembra 1914. godine izginulo je oko 2000 vojnika (od toga 800 srpskih heroja).
Pristupačnost za decu: 100/100
Parking: Besplatan
Autor fotografija: NS