Manastir Tumane (XIV vek)

Manastir Tumane nalazi se na 120 km od Beograda i na oko 9 km od Golupca, na levoj obali Tumanske reke. Osnovan je najverovatnije u drugoj polovini XIV veka, kao zadužbina kosovskog junaka Miloša Obilića, a manastirska crkva posvećena je sv. Arhangelu Gavrilu.

Legenda o nastanku manastira Tumane

Povodom imena manastira u narodu postoje dva veoma interesantna predanja. Naime, Miloš Obilić je imao dvorac u obližnjem selu Dvorište, a jednom tokom lova po gustim šumama u okolini, nehotice je ranio isposnika Zosima Sinaita, koji je prebivao u obližnjoj pećini. Odneo ga je vidaru (narodnom iscelitelju), a kako ovaj nije mogao da mu pomogne, pustinjak reče: ''Tu mani'', tj. ''nema leka, pusti tu da umrem''.

Da bi okajao greh, Miloš je počeo sa podizanjem manastira. Zatim su došli glasnici Kneza Lazara sa porukom Milošu: "Tu mani zadužbinu, no oma dođi u Kruševac da se posavetujemo oćemo li na Kosovo protiv neprijatelja". Tako je dva puta izgovoreno ''tu mani'' i manastir je ostao Tumane. Kao treća varijanta za ime manastira, stoji monografija manastira Vitovnice, u kojoj protojerej dr Radomir Milošević navodi mogućnost da se manastir Tumane može dovesti u vezu sa Jermenima trgovcima, s obzirom na to da i u ovoj zemlji postoji manastir istog imena.

Crkva iz Miloševog vremena postojala je u okviru manastira sve do 1910. godine, kada je minirana zbog lošeg stanja i velikih naprsnuća, i po naredbi vlasti do temelja srušena. Tokom narednih 14 godina manastir Tumane bio je bez crkve jer su obnovu sprečavale mnoge okolnosti, a među njima posebno Balkanski ratovi, kao Prvi svetski rat. Sadašnja crkva podignuta je i osvećena 1924. godine. Inače, Tumane je najbrojniji muški manastir u eparhiji braničevskoj, a ima i najmlađe bratsvo.